Kể chuyện bằng hộp đèn

Sinh ra trên đất nghề mộc nổi tiếng ở xã Hữu Bằng, huyện Thạch Thất, Hà Nội, lại lớn lên trong một gia đình 3 đời làm mộc nên ngay từ khi còn trong bụng mẹ, Duy đã quen với tiếng đục đẽo của người thợ. Tốt nghiệp THPT, Duy trở về tham gia công việc ở xưởng mộc cùng bố mẹ. “Nhưng dần dà, tôi cứ thấy thiếu cái gì đó, muốn làm một cái gì đó mới mẻ, khác đi. Những sản phẩm ở làng nghề thiên về giá trị sử dụng. Trong khi đó, tôi vốn mê vẽ. Tôi luôn mong được kể những câu chuyện thông qua nét cọ”, chàng trai 9X bộc bạch về ngã rẽ của mình.

Ánh sáng xuyên qua những lớp giấy tạo nên màu sắc kỳ ảo cho các tác phẩm

Được gia đình ủng hộ, Duy thi vào chuyên ngành thiết kế đồ họa tại Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội. “Lúc tìm đề tài cho bài thi tốt nghiệp, tôi tình cờ biết đến một cặp vợ chồng người Ấn Độ có ứng dụng nghệ thuật cắt giấy Kirigami để làm những sản phẩm 3D rất ấn tượng. Từ đó, tôi nảy ra ý tưởng làm những chiếc hộp, xử lý ánh sáng và xếp những lớp tranh cắt giấy ở những vị trí xa gần khác nhau để tạo thành những sản phẩm tranh đèn 3D”. Mất hơn 2 năm mày mò tìm hiểu, thử nghiệm về cấu trúc các mảng miếng, phối hợp các lớp giấy dày mỏng cùng với xử lý ánh sáng, Duy mới định hình được phong cách riêng của mình.

Nguyễn Duy Duy bên các tác phẩm của mình

Anh chia sẻ, yếu tố cắt khắc và chạm trổ họa tiết trong những chiếc đèn 3D của mình ứng dụng từ nghệ thuật cắt giấy Kirigami của Nhật. Các chi tiết về phối sáng và xuyên sáng hay các yếu tố về xa gần mờ nhạt đều mượn từ nghệ thuật rối bóng Trung Quốc và đèn kéo quân của Việt Nam. Việc phối hợp cả ba phương pháp này giúp cho chiếc đèn giấy 3D đạt được độ tinh xảo về chi tiết, ánh sáng xuyên qua có thể giúp phân mảng và tạo độ xa gần cho khung cảnh trong đèn.

Mỗi chiếc đèn thể hiện sự công phu, tỉ mỉ. Từng centimet giấy bé li ti được cắt, ghép rồi lắp bên trong hộp đèn. “Để tác phẩm đèn giấy nghệ thuật hoàn thành”, Duy cho biết, “phải trải qua 5 công đoạn: Tìm ý tưởng thiết kế, tách lớp - chia bản phác thảo thành nhiều lớp xa - gần, sáng - tối khác nhau, cắt khắc bản vẽ, lắp ghép và gia cố khung sản phẩm. Công đoạn cuối cùng là phối màu kiểm tra độ xuyên sáng của tác phẩm bằng đèn led”. Nghe thì dễ nhưng công đoạn làm ra sản phẩm đầu tiên cũng khiến anh chàng phải đập đi làm lại hàng chục lần. “Lúc đó chưa nắm vững kỹ thuật. Gần như tôi làm việc 12 tiếng mỗi ngày và thị lực giảm sút do phải thức đêm cả tháng trời”.

Từ khi bắt đầu sáng tạo đèn 3D đến nay, Duy đã cho ra đời nhiều bộ sưu tập khác nhau, với hơn 100 tác phẩm lớn nhỏ. Mỗi sản phẩm đều gồm từ 9 đến 13 lớp giấy để bảo đảm hiệu ứng chiều sâu. Trước đây, mỗi tác phẩm cần từ 1-2 tuần, thậm chí nhiều hơn để hoàn thiện, hoàn toàn cắt giấy bằng tay. Hiện nay, có máy cắt giấy lazer hỗ trợ, chàng trai này có thể hoàn thành từ 3-4 tác phẩm mỗi ngày, tùy theo độ khó. Mỗi chiếc đèn 3D có giá 500.000-700.000 đồng. Duy tiết lộ, “Thuận buồm xuôi gió” là tác phẩm khiến mình phải “lao tâm khổ tứ” nhiều nhất, thiết kế cầu kỳ nhất. Đặc biệt là khi vẽ lại các vân sóng của từng lớp sóng, tạo nên tính chân thực và độ cảm cho tác phẩm. Tuy nhiên, tác phẩm làm mất thời gian nhất là “Tây phương tiếp dẫn chúng tam đại thiên”, một bộ 3 tác phẩm có nội dung về Phật giáo mà Duy phải mất 2 năm để lên ý tưởng và hoàn thành.

Giấc mơ lan tỏa văn hóa Việt

Mỗi ngày, Nguyễn Duy Duy đều dành thời gian “ở lỳ” trong xưởng để sáng tác. Khu nhà trưng bày rộng gần 30m2 nằm bên trong khuôn viên khu nhà xưởng rộng hàng trăm mét vuông đã được treo kín các tác phẩm. Những chiếc hộp đèn giấy của Duy mang tính ứng dụng cao, có thể làm đèn ngủ để bàn, đồ trang trí vách tường, trang trí phòng khách, phòng thờ…

Hiện tại, Duy đang chia theo 3 dòng: sản phẩm thương mại đơn giản; sản phẩm độc bản, theo yêu cầu của khách hàng; và sáng tác theo bộ sưu tập, chủ đề. Xuất phát điểm từ những chiếc đèn giấy 3D, cùng nội dung giản dị như phong cảnh làng quê, phố cổ… dần dần Nguyễn Duy Duy đã sáng tạo nên những bức tranh nghệ thuật cắt giấy 3D khổ lớn như bức “Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ” với kích thước 1m2x2m4. Bức tranh kể về câu chuyện Phật hoàng Trần Nhân Tông khi tu hành đắc đạo rời động Vũ Lâm xuống núi, được vua Trần Anh Tông cùng các quan ra nghênh đón. Với những chi tiết tỉ mỉ, cùng với ánh sáng kỳ ảo đã tôn vinh nét đẹp, sự tài hoa, khéo léo của nghệ thuật tranh cắt giấy. Cũng từ khi tự tin làm chủ kỹ thuật, nhiều bức tranh lớn nhỏ của anh đã được bán tới mọi miền đất nước, ra cả nước ngoài như Hàn Quốc, Thái Lan...

Tôi hỏi về dự định tương lai, chàng trai 9x thổ lộ: “Hiện tại, riêng với chất liệu giấy, tôi vẫn còn cả chân trời mới để khám phá, thỏa sức sáng tạo. Để tác phẩm đạt thẩm mỹ và bền, tôi sử dụng giấy có định lượng cao, giúp cho tác phẩm cứng cáp, không bị cong phồng và giảm được yếu tố về độ ẩm. Sắp tới, ngoài giấy truyền thống của Việt Nam như giấy dó, giấy điệp, tôi cũng sẽ thử sức với những loại giấy truyền thống khác của Trung Quốc, Nhật Bản. Mỗi loại có kết cấu sợi, mật độ khác nhau, mang đến định lượng xuyên sáng khác nhau tạo nên những hiệu ứng mới mẻ”.

Nguyễn Duy Duy cũng cho biết, thời gian tới sẽ phát triển các dự án về trò chơi dân gian Việt và tái hiện lịch sử Việt Nam qua các thời kỳ. Không chỉ vậy, anh vẫn đang nghiên cứu để phát triển những loại đèn giấy 3D kỳ công hơn, có thể khiến nhân vật di chuyển như những chiếc đèn kéo quân thời thơ ấu. Khi các dự án này hoàn thành, anh sẽ tổ chức triển lãm ra mắt công chúng những tác phẩm của mình vào khoảng nửa đầu năm 2024. Duy cũng chia sẻ về mong muốn xây dựng showroom để mọi người có thể trực tiếp cảm nhận được những thông điệp ý nghĩa muốn truyền tải qua những sản phẩm đèn giấy 3D.