Là một cựu học sinh xuất sắc của trường Thực Nghiệm khi trúng tuyển 7 trường ĐH danh giá Mỹ năm 2013 và tốt nghiệp tại Đại học Vassar (Mỹ) với GPA: 3.9/4.0, du học sinh này đã có bài phân tích chỉ rõ tính hiệu của chương trình Công nghệ giáo dục công nghệ đang gây tranh cãi. Bài viết được đăng tải trên Facebook Nguyễn Siêu và đang thu hút rất nhiều lượt bình luận và chia sẻ từ cộng đồng mạng.
Luôn tự hào vì bộ SGK mình học có rất nhiều điểm khác biệt
“Ở trường Thực Nghiệm, chúng tôi luôn tự hiểu rõ bộ sách giáo khoa mình học có rất nhiều điểm khác biệt so với các bạn trường khác. Tôi vẫn luôn thấy tự hào về điều này, mặc dù trong con mắt của nhiều người sự khác biệt là một điều mạo hiểm… Ngày ấy, tôi không đơn giản chỉ nộp hồ sơ rồi nghiễm nhiên trở thành một học sinh Thực Nghiệm. Tôi phải đăng ký dự thi cùng rất nhiều bạn khác. Bài thi không kiểm tra vốn hiểu biết, mà kiểm tra phản xạ và lối suy nghĩ logic.
Chúng tôi được phát cho những mẩu giấy hình tròn, hình vuông, hình tam giác. Cô giáo sẽ đọc một bài thơ, cứ khi nghe thấy một từ nào đó được yêu cầu trước (ví dụ như khi nghe thấy từ “cò” trong một bài ca dao cô đọc), thì sẽ đặt một hình tam giác xuống bàn. Hoặc như trong bài thi của tôi, cô giáo đọc một truyện ngắn và sau đó hỏi lại là con gấu trong truyện “gừ” mấy tiếng. Đó một trong những bài thi đầu đời tôi phải vượt qua để có một suất trong ngôi trường này”.
Khối vuông, tròn không chỉ dạy đọc, viết mà còn dạy tư duy
“Ký hiệu mỗi “tiếng,” tức đơn vị ngữ âm hoàn chỉnh được phát ra, bằng hình tròn, hình vuông là để chúng tôi nhận biết nếu mắt nhìn thấy 8 tiếng, thì miệng cũng phải phát ra 8 tiếng, 8 âm thanh. Hình khối cũng chỉ là “vật thay thế” cho “vật thật,” tức âm thanh, một triết luận cơ bản của ngôn ngữ và truyền thông. Đây chỉ là những bài học đầu, trước khi học sinh Thực Nghiệm bắt đầu học cụ thể về mặt chữ, rồi mới học về nghĩa. Khi học về âm, điều quan trọng là làm thế nào để học sinh “quên” đi nghĩa, khiến chúng tập trung 100% vào cách phát âm, rồi sau khi nắm chắc kiến thức ngữ âm thì mới học tiếp các khía cạnh khác của ngôn ngữ. Đó chính là phương pháp căn bản của khoa học giáo dục mà có lẽ nhiều người không hiểu.
Muốn giảng dạy một vấn đề phức tạp như ngôn ngữ, phải đi thật chậm, thật dần dần, phải dạy riêng rẽ từng thứ một. Có những cái phải để từ từ, theo thời gian rồi dần dần học sẽ hiểu, không thể một dạy một lúc được luôn. Trong trường hợp này cũng vậy, để tập trung vào “âm,” học sinh cần quên phần “nghĩa” tạm thời. Những hình vuông, hình tròn sinh ra để thay thế cũng một phần vì mục đích này...
Đây là một cách học phát âm giàu tư duy hình ảnh, và chính vì nó mà tôi phát âm tiếng Việt rất nhanh. Mỗi khi nhìn vào một “tiếng,” tôi đầu hình dung trong đầu mô hình này và có thể phát âm được ngay lập tức. Bên cạnh đó, tôi cũng muốn chia sẻ về phương diện cá nhân rằng nhờ cách học này mà tới hiện nay tôi tư duy hầu hết mọi thứ đều bằng hình ảnh. Tôi ghi nhớ một kỷ niệm bằng hình ảnh. Tôi phân tích truyền thông bằng hình ảnh. Tôi thậm chí cũng dùng một ấn tượng hình ảnh để ghi nhớ âm thanh. Tôi không biết lối tư duy hình ảnh này có vượt trội hơn những lối tư duy khác hay không, nhưng nó khiến cá nhân tôi đánh giá một sự vật, sự việc nhanh nhẹn hơn, cuộc sống cũng dễ dàng hơn nhiều phần".
Tại sao lại đánh vần “iê” là “ia” mà không phải là “i-ê”
"Triết lý Công nghệ giáo dục là dạy âm thanh trước, chữ viết theo sau và phục vụ cho âm thanh. Đánh vần vì thế dựa vào âm thanh chứ không phải dựa vào cách viết. “Iê” không phải là hai nguyên âm, mà là một nguyên âm đôi, vì chúng ta không bao giờ để chúng đứng một mình không có âm cuối. Ví dụ như chúng ta viết “Sia” chứ không bao giờ viết “Siê” và để viết “Siê” thì phải có một âm cuối, ví dụ như “Siêu” thì nó mới tồn tại. Vì thế, “iê” chỉ là một thể dạng khác của nguyên âm “ia” chứ không phải một thực thể của riêng nó. Cách đánh vần “iê” vì thế cũng là “ia,” chứ không phải là “i-ê”.
Nguyên âm đôi cũng là một trong những điều chúng tôi học cuối cùng, và cũng là khó nhất, trong phần ngữ âm này. Nhưng chúng thực sự không hề khó một khi bạn hiểu bản chất vấn đề. Người lớn có thể thấy khó hiểu vì họ quen khái niệm “đánh vần” tức là “đọc” lại chữ viết, tức là chữ có trước, âm thanh có sau. Công nghệ giáo dục quan niệm ngược lại. “Đánh vần” là đọc bật lên một âm thanh, độc lập khỏi con chữ, vì âm thanh có trước, chữ chỉ để ghi lại âm thanh mà thôi".
Ý nghĩa của việc đưa từ địa phương vào dạy Tiếng Việt 1
"Nhiều người tự hỏi, tại sao lại dạy trẻ em những từ mà nó còn không biết nghĩa là gì. Ví dụ, “bể” là từ địa phương, tại sao lại dạy trẻ một phương ngữ không quen thuộc?
Thứ nhất, như đã nói ở trên, chương trình này dạy cách phát âm đầu tiên, và trong quá trình học âm, chúng ta chưa quan trọng ngữ nghĩa.
Thứ hai, những người chỉ trích điều này có lẽ quên mất, đi học là để tiếp thu những điều mới, chứ không phải chỉ làm quen với những thứ quen thuộc. Tôi nhớ hồi học tới từ “bể,” tôi cũng thắc mắc hỏi cô, thì được giải thích “bể” là một từ đồng nghĩa với “biển,” có những địa phương khác dùng. Một giây sau, tôi hiểu ngay, thích thú, chứ không õng ẹo không chịu học như một vài câu chuyện trên mạng.
Đây là kiến thức mới, mình đến trường để học cái mới, chứ tại sao lại đòi chỉ học những cái quen thuộc? Nhờ học được từ “bể” mà tôi mới tại sao người ta lại gọi là “nem cua bể.” Nó dạy cho tôi hai điều: Một là cách liên kết giữa những từ đồng nghĩa với nhau, để biết nhiều hơn, tăng vốn từ cho mình. Hai là biết rằng Việt Nam có rất nhiều địa phương khác nhau, nhiều tỉnh thành khác nhau, nhiều phương ngữ khác nhau, từ đó hiểu thêm rằng không phải ai cũng nói giống mình, dùng từ giống mình, biết cách trân trọng sự khác biệt".
Chuyện về những bài tập đọc bị cho là "phản giáo dục"
"Tôi cũng từng được học câu chuyện “Bé xách đỡ mẹ,” hiện đang bị nhiều người phê phán là vô giáo dục, dạy cho trẻ em thói hư tật xấu. Tôi có thể chia sẻ trong trải nghiệm của tôi, là tôi đã từng đọc câu chuyện này ở trường Thực Nghiệm, và tới ngày hôm nay vẫn chưa một lần vô ơn với ai.
Hồi đó, khi đọc câu chuyện này, tôi chỉ cười. Tôi cười vì tôi hiểu thằng bé ranh ma, láu cá. Tôi cười vì tôi biết đây chỉ là một câu chuyện cười thâm thuý mà thôi. Ở 6 tuổi, tôi nghĩ một đứa trẻ con đã hiểu đủ để biết đây không phải là cách cư xử nhà trường đang khuyến khích. Ở 6 tuổi, một đứa trẻ con đã đủ thông minh để biết đây chỉ là một truyện cười.
 |
Những bài đọc trong sách Thực Nghiệm không mang tính chất giáo lý, mục đích không phải để khiến trẻ công nhận là đúng và học theo. Những bài đọc này khuyến khích trẻ tự hỏi bản thân mình, cái gì ở đây hay, cái gì không hay, cái gì buồn cười, tại sao lại buồn cười. Đây là mấu chốt của tư duy phản biện. Ở Thực Nghiệm, chúng tôi đã được học tư duy phản biện từ rất sớm như thế. Chúng tôi không học theo kiểu cái gì nhà trường giảng thì mình tự coi là đúng. Chúng tôi học cách tự đưa ra đánh giá, nhận xét của mình".
Trường Thực Nghiệm chỉ chấm điểm A, B, C, D và không xếp hạng
"Một trong những khác biệt lớn nhất ở trường Thực Nghiệm là thầy cô chỉ chấm điểm cho chúng tôi bằng chữ, tức A, B, C, D, chứ không chi li ra từng số. Điều này giúp chúng tôi biết tự đánh giá sức học của mình, nhưng cũng không quá áp lực về điểm số. Tôi thấy đây là cách giáo dục hay hơn cách chấm điểm bằng số, vì rõ ràng bệnh thành tích là một trong những căn bệnh nặng nhất của giáo dục Việt Nam, và áp lực điểm số khiến học sinh Việt luôn luôn cảm thấy buồn chán, nặng nề, ghét đi học.
Kể cả trong ngày Trung thu, mỗi lớp chúng tôi đều bày một mâm cỗ, nhà trường sẽ không trao thưởng là “Mâm cỗ đẹp nhất” thuộc về lớp nào, mà trao thưởng theo kiểu mâm cỗ của lớp này là “Mâm cỗ màu sắc nhất,” của lớp kia là “Mâm cỗ có cảm hứng Hà Nội đậm đà nhất.” Trường Thực Nghiệm khiến học sinh chúng tôi chương bao giờ phải ganh đua nhau, phải tị nạnh nhau, phải cạnh tranh nhau.
Mẹ tôi từng thắc mắc, “Nếu con không cạnh tranh với các bạn thì lấy động lực gì để học”. Tôi chỉ trả lời, “Vì mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.
“Mỗi ngày đến trường là một ngày vui,” cùng với “Đi học là hạnh phúc” là hai phương châm duy nhất của trường Thực Nghiệm. Chúng tôi không có “Tiên học lễ, hậu học văn.” Chúng tôi không có "Học, học nữa, học mãi,” và một lần khi tôi hỏi tại sao lại không treo khẩu hiệu này thì cô giáo bảo rằng học sinh tiểu học sẽ không hiểu ý nghĩa sâu xa của nó, mà cứ nghĩ mình phải học suốt ngày, không được nghỉ ngơi, tức là một cách học không khoa học, trường Thực Nghiệm không khuyến khích. Trường Thực Nghiệm có thể khác biệt, nhưng chính vì những khác biệt ấy mà hồi đó tôi thích đi học hơn ở nhà".
Các phụ huynh không nên lo lắng
"Chúng tôi được học làm thơ năm lớp 2, học Truyện Kiều năm lớp 4 và văn học Nga năm lớp 5... Có mỗi câu chuyện “Bé xách đỡ mẹ” mà ai cũng nhao nhao lên chửi, trong khi những tác phẩm trưởng thành, những bài học làm người trong cùng một chương trình thì người ta không đoái hoài tìm hiểu quan tâm.
Chúng tôi học Toán từ hệ nhị phân trước, rồi mới đến thập phân. Hồi ấy khi học Toán về, bố tôi rất ngạc nhiên vì tại sao tôi lại đếm các số liên tiếp là “0, 1, 10, 11, 100, 101, 110.” Hoá ra là chúng tôi được học hệ đếm nhị phân trước khi học hệ đếm thập phân. Bắt đầu từ những nấc thang nhỏ, những thứ đơn giản nhất, chúng tôi học một hệ đếm chỉ có hai số 0 và 1. Học hệ nhị phân trước cho tôi một tư duy số rất khác, rất logic, tức là nếu có một điều luật, và luật quy định chỉ có hai số 0 và 1, thì mình chỉ được tập trung vào hai số này, quây giới hạn không cho những chữ số khác được xuất hiện.
Chúng tôi được học tập hợp từ lớp 1, trong khi chương trình đại trà chỉ dạy vào lớp 6. Ngày ấy, khi tôi nói về khái niệm “tập hợp” với các bạn ở trường khác, không một ai hiểu tôi đang nói về điều gì. Học về tập hợp là một cách để chúng tôi có thể quan niệm hoá thế giới xung quanh: ai thuộc lớp 1A, ai không thuộc lớp 1A, ai học trường Thực Nghiệm, ai không học trường Thực Nghiệm. Học về tập hợp cũng khiến môn Toán trở nên bớt khô khan, vì con số chỉ là con số, còn sơ đồ Venn là hình vẽ, mà với trẻ con 6 tuổi như chúng tôi thì thấy hình vẽ tất nhiên sẽ hứng thú học hơn.
Chúng tôi học Tiếng Anh song song với Tiếng Việt từ lớp 1. Chúng tôi bắt đầu tiếng Anh từ học kỳ 2 của lớp 1, cũng theo chương trình riêng của trung tâm Công nghệ giáo dục. Tôi còn nhớ mình hứng thú học tiếng Anh lắm. Được học hai ngôn ngữ song song một lúc là một trong những điều tôi cảm thấy biết ơn nhất, vì nó dường như đã định hình cả chặng đường phát triển ngôn ngữ của tôi. Điều này chính bố mẹ tôi cũng rất nhiều lần công nhận. Tôi vừa được tư duy theo tiếng Việt, vừa tư duy theo tiếng Anh, mà ở lứa tuổi tò mò và hiếu kỳ ấy thì não mình sẽ mở cửa chào đón mọi thứ mới lạ để tiếp thu, thoả mãn lòng hiếu học...
Ở trường Thực Nghiệm, hồi lớp 3, tôi còn nhớ có môn Kỹ thuật, chúng tôi được học cách sử dụng kim chỉ. Nhờ kỹ năng này, nhiều người vẫn ngạc nhiên hỏi, “Tại sao con trai mà biết may vá thêu thùa thế này.” Lên lớp 4, lớp 5, chúng tôi cũng được học đan lát. Tất cả những kỹ năng này sau này đều khá có ích trong cuộc sống. Không phải vì tôi suốt ngày đan lát, thêu thùa, mà vì tôi học được nhiều điều về hình khối, về tính chính xác trong từng hành động, về sự khéo tay.
Trong lớp Âm nhạc, tôi còn nhớ được khuyến khích tự viết lời hát, cũng là một bài học sáng tạo khác trong trải nghiệm Thực Nghiệm của tôi. Chúng tôi không có môn “Đạo đức” như nhiều trường, mà thay vào đó là “Giáo dục lối sống.
Cái gì “mới” cũng mạo hiểm, và “cũ” thì vẫn an toàn hơn. Nhiều bạn còn nhầm công trình của GS Hồ Ngọc Đại với GS Bùi Hiền, đánh đồng hai hướng “cải cách” là một, đây là một sự sai lầm nghiêm trọng. Nếu các bạn được học cách tách tiếng trong mô hình chữ nhật thành hai phần riêng biệt như tôi từng học, thì các bạn sẽ dễ dàng sử dụng tư duy thành phần riêng rẽ để biết được đây là hai vị giáo sư, hai đề xuất giáo dục khác nhau. Nếu các bạn được học về sự thấu cảm với người khác từ những năm tiểu học, có lẽ các bạn sẽ hiểu tâm huyết của thầy Hồ Ngọc Đại đổ vào chương trình này nhiều thế nào và tìm hiểu trước khi chỉ trích".
Với những luận điểm và dẫn chứng thực tế từ chính trải nghiệm của bản thân, bài viết của Nguyễn Siêu đã giải đáp hầu hết những vấn đề gây tranh cãi thời gian qua về sách Công nghệ giáo dục. Trước đó, không ít người cũng đã thay đổi quan điểm, từ công kích sang xin lỗi và ủng hộ sau khi GS Hồ Ngọc Đại lên tiếng về chương trình này.
"Những người chửi Gs Đại đa số là những người chưa từng học qua bộ sách CNGD. Vậy khi những người đã từng học bộ sách đó lên tiếng thì họ sẽ nói gì. Không hiểu thì phải hỏi, phải tìm hiểu chứ đừng tay nhanh hơn não thì mệt lắm. Đây chắc sẽ là 1 cái tát nhẹ nhàng vào những người đu bám vào vuông tròn để làm trò. Nên nhớ vui thôi đừng vui quá" - Facebook Trung Sino bình luận.
"Nếu như ai đó nghĩ bộ sách này làm sai lệch tư duy, cảm xúc của con trẻ thì chắc ko đúng với bạn N.S này và một số cựu học sinh trường Thực nghiệm. Văn phong của các bạn ấy rất mạch lạc, văn minh, lịch sự, luôn thể hiện sự tôn trọng người khác. Không biết đúng sai như nào nhưng chỉ thấy một số phụ huynh theo phương pháp truyền thống mắng chửi trên mạng, văng tục, chửi thề trước mặt con trẻ thì chúng sẽ học được gì từ Giáo dục gia đình trước khi học con chữ" - Facebook Nguyen Lien chia sẻ.
Dẫu biết không có phương pháp nào là vạn năng và hoàn hảo nhưng thay vì thắc mắc và tranh luận một cách khoa học, có nên chăng khi ai đó vội vàng chỉ trích, hùa theo "cơn bão" dư luận trong khi bản thân chưa chắc đã hiểu đúng và rõ vấn đề?!
