Chuyện của những “chú gà công nghiệp”
Thi đậu vào lớp chuyên Sinh một trường danh tiếng trong thành phố nhưng suốt năm lớp 10, việc học của Ngọc Giao (16 tuổi, TP.HCM) luôn trong tình trạng rất bấp bênh và đầy lo sợ: “Hồi lớp 9, thầy dạy môn Sinh của mình rất cool và mình khoái môn này lắm, nhưng lên đây, bài tập nhiều, thầy cô khó khăn hơn làm đam mê môn Sinh của mình mất hẳn. Mình mới nhận ra hình như hồi trước mình học giỏi Sinh vì thầy chứ không phải vì môn học này”.
 |
Tuy nhiên, Giao vẫn còn một chút may mắn vì ít nhất nhờ quý mến thầy, bạn cũng đã có được động lực học tập nhất định. Minh Quang (18 tuổi, TP.HCM) trong suốt 12 năm học chưa bao giờ thấy mình yêu thích với bất kì môn học nào trong lớp: “Cả lớp đều đổ xô đi học thêm các môn để thi vào đại học, mình cũng đi học nhưng cảm giác chán nản lắm vì mình không thích gì, không có mục tiêu học gì cụ thể cả!”.
Lý giải cho tình hình “lạc lối” rất phổ biến này của các bạn teen, chị Thanh Ngọc (du học sinh ngành châu Á học, Đức) chia sẻ: “Mình đã làm một số khảo sát về quan điểm giáo dục, xã hội ở châu Á và nhận ra rằng trong suốt những năm tháng phổ thông, với chương trình học quá bó buộc và cả quan điểm của xã hội về việc học giỏi là ngoan, sống vì người khác hơn là chính mình đã làm cho rất nhiều học sinh Á châu, không chỉ riêng Việt Nam bị đóng trong một cái khung chật hẹp. Dần dà, như một con “gà công nghiệp” được cho ăn liên tục, mọi thứ đều sẵn sàng 24/24, chúng ta có khuynh hướng sống dựa dẫm vào ý kiến của người khác, quên mất đi cả kỹ năng “tự kiếm ăn” bằng cách tự học, quên luôn cả lí do vì sao mình đến trường”.
Ngoài “vườn” có gì vui?
 |
Hai anh em Thái Anh - Hải Anh. Ảnh: Báo Tuổi trẻ.
Tuần vừa qua, cả xã hội xôn xao trước câu chuyện hai anh em Đặng Thái Anh (sinh năm 2003) và Đặng Nhật Anh (sinh năm 1998) nghỉ học phổ thông và tự học ở nhà với một chương trình được ba mẹ các bạn tự thiết kế theo năng lực, sở thích của các bạn. Kết quả là hai anh em lần lượt chinh phục những điểm số IELTS khủng, Thái Anh đạt 8.5 còn Nhật Anh được 8.0. Hai anh em cũng đang trên đường chinh phục chứng chỉ trung học cơ sở quốc tế IGCSE - chìa khóa để gõ cửa các trường đại học quốc tế chất lượng cao.
 |
Hai anh em Thái Anh - Hải Anh. Ảnh: Báo Tuổi trẻ.
Nhưng tự học không có nghĩa là phải rời bỏ trường học. Tự học là sự chủ động trong tư duy học tập, dù bạn chọn môi trường nào để tiếp cận kiến thức. Khác với lối suy nghĩ phải có thầy cô, cha mẹ cầm tay chỉ việc, nhiều teen bây giờ rất chủ động trong việc học của mình. Khi có một mục tiêu cụ thể để chinh phục như trở thành nhà vật lý học, bác sĩ, hay chuyên gia công nghệ… chúng ta có thể vạch ra lộ trình học tập với sự giúp đỡ của thầy cô, bố mẹ hay… Internet. Quan trọng là khi tự học, tự tìm hiểu, chúng ta dễ tìm thấy niềm vui trong hành trình khám phá các thông tin, kiến thức mới hơn là bị ép buộc và dần quên đi các ám ảnh phải đạt được một cái gì đó ở cuối con đường (điểm số, thành tích, cách mọi người nhìn mình).
Mặt khác, trong thời đại của trí thông minh nhân tạo, rô-bốt, máy tính đang dần “cướp” công việc của con người, việc trở thành một “chú gà công nghiệp” rất nguy hiểm vì bạn sẽ không khác gì một cỗ máy (nhưng lại không thể hiệu quả bằng). Tự học là nền tảng để ta khai thác được hết tiềm năng của mình, khai mở sự sáng tạo và hình thành nên sự độc đáo của bản thân. Trong thời đại của những thay đổi chóng mặt, cứ “học trả nợ thầy cô”, “học vui lòng cha mẹ” thì sẽ đến lúc bạn mất phương hướng khi thầy cô và cha mẹ cũng không thể lường trước những xu hướng phát triển mới.
Thanh Ngọc (du học sinh Đức) là một điển hình “gà công nghiệp” rời “nhà máy” ra “vườn”. Tự nhận mình là một “nạn nhân” của khái niệm “con ngoan trò giỏi”, khi sang Đức, đối mặt với một nền giáo dục đòi hỏi tư duy phản biện cao, Ngọc cũng đã bị stress rất nhiều để tìm hiểu xem mình thật sự yêu thích gì và đào sâu tìm hiểu vấn đề mình muốn. Rồi Ngọc thấy, tự học không hề khó khăn như mình nghĩ: “Mình lên lớp có 8 tiếng/ tuần mà tự học, tự đào sâu vấn đề đến 40 tiếng/ tuần, tức là thời gian tự học gấp năm lần học với thầy cô. Vậy mà mình thấy hào hứng lắm, không mệt chút nào! Càng tự nghiên cứu, càng thấy sao mà nhiều kiến thức hay vậy! Thầy cô chỉ là người đi bên cạnh hướng dẫn, điểm số chỉ là bài kiểm tra xem mình hiểu đến đâu, chứ không còn là hung thần đáng sợ nữa”.
Trang bị ngay cho mình kỹ năng tự học
1. Nhìn lại hoạt động trong ngày của bạn và suy nghĩ xem hoạt động/ môn học nào làm cho bạn hứng thú, hay nghĩ và nói về nó, mong muốn tìm hiểu quên cả thời gian nhất (bỏ qua các yếu tố điểm số hay thầy cô, bạn bè tác động).
2. Luôn giữ cho mình trí tò mò, liên tục đặt ra các câu hỏi mới và tìm hiểu từ nhiều nguồn, thử sáng tạo ra một cái gì đó khác biệt trong lĩnh vực mình yêu thích.
3. Duy trì việc tìm hiểu, đặt câu hỏi mỗi ngày. Tìm hiểu kiến thức cũng giống tập thể dục, lâu lâu mới tập thì không có tác dụng gì cả, cần lặp đi lặp lại hàng ngày.
 |
4. Trao đổi với bạn bè hoặc những hội nhóm có cùng đam mê (khi có sự trao đổi, kiến thức sẽ dễ nhớ và đa chiều hơn).
5. So sánh các kết quả đạt được trước và sau khi bạn bắt đầu nhận ra sở thích đó của mình. Ví dụ, khi đầu tư tìm hiểu đọc thêm nhiều sách, bạn viết văn tốt hẳn lên… Nếu không có sự thay đổi thì bạn cần suy nghĩ tìm cách làm khác.
6. Hiểu rằng việc tìm kiếm điều mình yêu thích là không hề đơn giản, đừng nóng vội và cần cho mình thời gian để thử. Có những người ngay từ đầu đã hiểu mình yêu thích gì và cứ thế theo đuổi nó, nhưng nhiều người thì tốn rất nhiều thời gian để thay đổi và lựa chọn. Bạn cần kiên trì theo đuổi từng lựa chọn.
7. Cân đối giữa đam mê và trách nhiệm, giữa sở thích và kiến thức cơ bản, phổ thông. Không thể chỉ vì bạn yêu thích nhảy mà bỏ học và cãi lời cha mẹ, ít nhất thì cũng cần duy trì một kết quả ổn vừa phải để bạn có hiểu biết phổ thông nhất định.
8. Ngừng so sánh với người khác, đặc biệt là khi theo dõi mạng xã hội. Mỗi người là một kho báu riêng, chẳng ai giống ai, nếu bạn cứ mãi nhìn người khác tài năng thế này, giỏi thế kia, bạn đang bỏ lỡ chính mình đó!
CHÂU ĐOÀN
