 |
"Công chúa đỏ của Con đường tơ lụa", được tìm thấy trong một ngôi mộ ở tây bắc Trung Quốc, có hàm răng được sơn bằng chu sa, một chất màu đỏ độc hại. (Ảnh: Qian Wang) |
Trong một khám phá đầu tiên thuộc loại này, các nhà khảo cổ học ở Trung Quốc đã khai quật được ngôi mộ 2.200 năm tuổi của một người phụ nữ có răng được sơn bằng chu sa, một chất màu đỏ độc hại.
Chu sa là một loại khoáng chất màu đỏ tươi được tạo thành từ thủy ngân và lưu huỳnh. Mặc dù nó đã được sử dụng từ thiên niên kỷ thứ chín trước Công nguyên trong các nghi lễ tôn giáo, nghệ thuật, sơn cơ thể và chữ viết, nhưng đây là lần đầu tiên nó được tìm thấy trên răng người, theo một nghiên cứu vừa được công bố trên tạp chí Khoa học Khảo cổ học và Nhân chủng học.
"Đây là trường hợp đầu tiên và duy nhất được biết đến về việc sử dụng chu sa để nhuộm răng ở thời cổ đại và trên toàn thế giới", tác giả chính của nghiên cứu, Qian Wang, giáo sư khoa học y sinh tại Khoa Nha khoa, Đại học Texas A&M, Mỹ, cho biết.
Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy những di vật bất thường này khi khai quật một nghĩa trang ở thành phố Turpan, thuộc vùng Tân Cương, tây bắc Trung Quốc. Dựa trên các hiện vật tìm thấy trong nhiều ngôi mộ, các nhà khảo cổ học kết luận rằng những người đã khuất là người Gushi, những người theo nền văn hóa Subeixi. Nền văn hóa Subeixi, một nền văn hóa chăn nuôi cưỡi ngựa trong đó phụ nữ cưỡi ngựa, đã phát triển mạnh mẽ ở lưu vực Turpan gần 3.000 năm trước.
Nghĩa trang nằm trên tuyến đường chính của Con đường tơ lụa. Địa điểm này được xác định niên đại từ 2.200 đến 2.050 năm trước thông qua phương pháp xác định niên đại bằng cacbon phóng xạ, thời điểm Con đường tơ lụa hoạt động với hoạt động buôn bán hàng hóa quý giá, bao gồm cả chu sa.
Một trong những ngôi mộ trong nghĩa trang có hài cốt của bốn cá nhân, bao gồm một trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, một bộ xương người lớn trong ngôi mộ nổi bật vì răng của nó có dấu vết của sắc tố đỏ. Một phân tích giải phẫu cho thấy cá nhân này là phụ nữ và đã chết trong độ tuổi từ 20 đến 25. Các nhà nghiên cứu đã cạo một mẫu sắc tố đỏ và nghiên cứu nó bằng ba phương pháp quang phổ khác nhau, có thể tiết lộ thành phần hóa học trong một mẫu.
Kết quả phân tích cho thấy chất màu đó là chu sa, được trộn với một loại protein động vật, có thể là lòng đỏ hoặc lòng trắng trứng, để có thể bôi lên răng của người phụ nữ.
Nhóm nghiên cứu đặt biệt danh cho người phụ nữ này là "Công chúa đỏ của Con đường tơ lụa" theo tên " Nữ hoàng đỏ ", một nữ quý tộc Maya ở Mexico vào thế kỷ thứ bảy, người có xác chết được tìm thấy phủ đầy bột chu sa bên trong một chiếc quan tài bằng đá vôi.
Chu sa, độc tố nhuộm đỏ, có thể tác động đến thần kinh
Răng của "Công chúa Đỏ" khá bất thường, vì khu vực Tân Cương không phải là nguồn cung cấp chu sa. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu lưu ý rằng loại đá này đã được khai thác và buôn bán dọc theo Con đường tơ lụa từ thời cổ đại. Trung Quốc và Châu Âu, nơi bắt đầu và kết thúc của Con đường tơ lụa, là hai khu vực sản xuất chu sa quan trọng nhất dọc theo tuyến đường thương mại này. Vì vậy, có thể chu sa từ nghĩa trang Turpan đến từ Châu Âu, Tây Á hoặc các khu vực khác trong Trung Quốc, nơi trước đây được khai thác để lấy chu sa.
Mặc dù không rõ lý do cho việc răng của người phụ nữ được sơn màu đỏ. Điều này có thể liên quan đến việc cải thiện thẩm mỹ, địa vị xã hội hoặc pháp sư, hoặc một số loại kết hợp. Có khả năng Công chúa Đỏ đã vẽ hoặc xăm trên khuôn mặt, kiểu tóc riêng biệt, đội mũ và trang phục phù hợp với hàm răng đỏ của mình.
Đồng tác giả nghiên cứu Li Sun, một giáo sư địa chất tại Cao đẳng Collin ở Texas, đã nhấn mạnh bản chất nguy hiểm của việc sử dụng chu sa. Bà cho biết, trong toàn bộ quá trình, từ khâu chuẩn bị sắc tố đỏ cho đến khi sử dụng (có thể là nhiều lần) bên trong miệng, người phụ nữ răng đỏ và những người giúp việc của bà có thể đã hít phải các hạt chu sa hoặc hơi thủy ngân mịn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, việc hít phải những chất này có liên quan đến các tác động có hại đến thần kinh như đau đầu, mất ngủ, run rẩy và rối loạn chức năng nhận thức và vận động.
Đáng ngạc nhiên là không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào về ngộ độc thủy ngân trong xương của người phụ nữ này mặc dù có bằng chứng gián tiếp cho thấy bà đã bị ngộ độc thủy ngân nhiều lần trong suốt cuộc đời.
