Theo ghi nhận nhiều năm trước, Cá sấu xiêm từng phân bố rải rác ở các sông lớn, hồ và vùng đầm lầy, nơi có dòng chảy chậm thuộc các tỉnh Tây Nguyên và Nam Bộ, nhất là khu vực rừng U Minh Thượng của Kiên Giang.
Hơn 40 năm qua, loài này gần như biến mất khiến các nhà khoa học từng tin rằng, chúng đã tuyệt chủng ngoài tự nhiên.
Mãi đến năm 2005, khi tiến hành chương trình nghiên cứu bảo tồn đa dạng sinh học của các loài và các hệ sinh thái tại lòng hồ thủy điện và lưu vực Sông Hinh (Phú Yên), các nhà khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã phát hiện ra loài cá sấu này, làm dấy lên hy vọng về sự tồn tại của chúng ngoài tự nhiên.
Tuy nhiên, năm 2012, xác một Cá sấu xiêm được ghi nhận tại khu vực này khiến người ta lo ngại về cá thể cuối cùng của loài ngoài tự nhiên đã bị tuyệt chủng.
 |
Loài Cá sấu xiêm. |
Hiện nay, có một quần thể sinh sống ở Vườn Quốc gia Cát Tiên nhưng là quần thể được giới bảo tồn tái thả phục hồi. Một số cá thể ghi nhận gần đây ở các kênh và hồ nhân tạo thuộc miền Trung và miền Nam có thể là cá sấu từ các trại nuôi thoát ra. Riêng tại rừng U Minh Thượng, nơi từng là “vương quốc” của loài cá sấu này, hơn 40 năm chưa ghi nhận dấu vết.
Các nhà khoa học cho rằng, nạn săn bắt cạn kiệt làm thực phẩm, kỹ nghệ da và buôn bán cũng như sinh cảnh sống bị suy thoái bởi chiến tranh, sản xuất nông nghiệp, ô nhiễm nguồn nước và xây dựng đập thủy điện đã đẩy loài này đến bên bờ tuyệt chủng.
Các nhà khoa học cũng lo ngại, một số cá thể nuôi nhốt có thể bị lai với loài Cá sấu nước lợ hoặc Cá sấu cuba, nếu không được quản lý tốt có thể làm ảnh hưởng đến quần thể thuần chủng trong tự nhiên của loài.
Giới bảo tồn đề xuất, bảo vệ sinh cảnh sống của loài trong tự nhiên, giảm thiểu tác động của con người trong vùng phân bố của loài. Quản lý các hoạt động săn bắt, buôn bán trái pháp luật. Tuyên truyền nhằm hạn chế tác động của con người đến sinh cảnh sống cũng như đến quần thể của loài.
Đặc biệt, thực hiện nhân nuôi sinh sản để phục hồi quần thể trong tự nhiên và phục vụ nhu cầu của thị trường trong nước và quốc tế.
Ngoài Cá sấu xiêm, Việt Nam cũng từng là nơi sinh sống của Cá sấu hoa cà. Loài này đã từng ghi nhận Cần Giờ, vùng biển Côn Đảo và Phú Quốc. Lần gần đây nhất có thông tin về loài là năm 1994 tại đảo Phú Quốc nhưng không có minh chứng mẫu vật.
Từ đó đến nay, giới bảo tồn không ghi nhận được dấu vết của loài ngoài tự nhiên. Mẫu vật gần đây nhất cũng có tuổi đời khoảng 100 năm. Vì vậy, các nhà khoa học cho rằng loài này đã biến mất và xếp chúng vào nhóm tuyệt chủng ngoài tự nhiên trong Sách đỏ Việt Nam.
