NSND Bạch Tuyết “bắt tay” với rapper Wowy.

Một trong những đánh giá của Forbes về “cải lương chi bảo”: “Sự hợp tác của bà với các thể loại nghệ thuật đương đại như hip-hop thu hút gần 20 triệu lượt xem và bà đang sản xuất một gameshow mới trong năm 2024”. Bạch Tuyết là nghệ sĩ Việt Nam duy nhất có tên trong danh sách này.

Tháng 7/2023, Bạch Tuyết tung màn kết hợp cải lương với rap gây tranh cãi tưng bừng. Có người khen bà sáng tạo nhưng không ít người thất vọng, quay lưng với bà, trách bà làm hại loại hình nghệ thuật truyền thống. Bạch Tuyết không nản lòng, bà vẫn nỗ lực đưa cải lương tới gần khán giả trẻ. Gần 80 tuổi, đáng ra người được mệnh danh “cải lương chi bảo” (bảo vật của cải lương) chỉ cần ngồi hưởng thành quả của quá khứ nhưng bà lựa chọn khác: “Còn hơi thở tôi còn đi tới”.

Năm 2022, sự kết hợp của Bạch Tuyết- Hoàng Dũng, phối cải lương với hip-hop trong MV “Về nghe mẹ ru”, ngay trong ngày đầu ra mắt, đã đạt 350 ngàn lượt xem, xếp thứ tư trong top các ca khúc thịnh hành của YouTube Việt Nam. U80 vẫn tham gia đường đua YouTube với nghệ sĩ trẻ và có lúc giành lợi thế, cũng là hiếm thấy.

Tranh: Kim Duẩn

Đổi mới cải lương bằng cách nhìn của người trẻ

Những cuộc bắt tay của NSND Bạch Tuyết với nghệ sĩ trẻ, lần nào cũng gây xôn xao. Đầu tiên, bà cover hit của Hương Tràm “Em gái mưa” theo phong cách vọng cổ. Cứ tưởng nữ nghệ sĩ gạo cội chỉ định làm cuộc dạo chơi ngắn, không ngờ bà quyến luyến không rời. Bạch Tuyết tâm sự: “Tôi thấy bạn trẻ hôm nay quá thương. Họ làm tôi nhớ lại thời trẻ của chính mình. Thời đó có các đoàn hát và ông bà bầu, bạn có giọng hát người ta đón bạn về và đầu tư. Còn bạn trẻ hôm nay phải tự làm hết, tự đặt bài, tự lo phối khí, tự đưa bài hát đến với công chúng… Cực quá”. Bà còn thương cả những người trẻ hôm nay: “Thế giới mạng cho ta quá nhiều thông tin nhưng nó cũng làm ta chóng mặt vì không biết lựa thông tin nào đúng. Chưa kể bây giờ kiếm sống khó hơn xưa. Người trẻ bây giờ áp lực quá”. Vì thế, bà phá bỏ mọi rào cản để đến với họ.

Ở tuổi 79, NSND Bạch Tuyết minh mẫn, khoẻ mạnh, ngày ngày nghe nhạc trẻ, từ nhạc ta đến nhạc tây, nghe kỹ từng câu, từng chữ và nhiệt tình vỗ tay khen nghệ sĩ trẻ: “Tôi muốn đổi mới cải lương bằng cách nhìn của các bạn trẻ. Tôi cover bài của Mr Siro vì xúc động đúng một câu: “Mưa trôi để lại ngây thơ”. Còn Đen Vâu, lại rất có trách nhiệm với thế giới mà bạn đang sống. Bạn nói về những đồng tiền sạch, trong “Mang tiền về cho mẹ”, bạn nhắc người ta nhớ về nơi đi về, trong “Đi về nhà”. Nhắc đến màn kết hợp với nghệ sĩ trẻ gây tranh cãi nhất của NSND Bạch Tuyết không thể không kể đến lần bắt tay với rapper Wowy trong MV “Tia sáng cuối cùng”. “Cải lương chi bảo” chia sẻ: “Chỉ vì câu: “Trên vai bóng tối mà mình mang ơn” mà tôi đã hợp tác với Wowy”. Nhưng khi màn kết hợp rap với cải lương vừa ra mắt, đã vấp phải vô số phản ứng trái chiều. Chẳng hạn: “Âm nhạc là món ăn tinh thần, người ta không thể trộn cháo với cơm để ăn cùng nhau”; “Hãy để khán giả nghĩ đến Bạch Tuyết qua những vai diễn đi vào lòng người, cứ kết hợp cải lương với các thể loại xa lạ, rồi bảo đó là giao thoa nghệ thuật. Quá buồn cho số phận cải lương”…

Bạch Tuyết không buồn khi đọc hay nghe những ý kiến trái chiều. Nữ nghệ sĩ sợ nhất một sản phẩm ra đời lại chìm nghỉm, chẳng ai để ý. Bà nói: “Tôi cảm ơn tất cả mọi bình luận”. Bà đã rèn bản lĩnh từ thời trẻ, không sợ bị “ném đá”: “Hồi ấy tôi kết hợp với nghệ sĩ Hùng Cường thành cặp đôi sóng thần. Khi người ta gọi chúng tôi là cặp đôi sóng thần thì tiếng bấc, tiếng chì cũng dội vô chúng tôi bằng sóng thần chứ bộ! Bị người ta chửi riết rồi cũng quen, bị đòn một lần còn thấy đau, nhiều lần bị đòn vô lý chỉ thấy mắc cười”.

NSND Bạch Tuyết vai thái hậu Dương Vân Nga

Nói đến đây, bà lại nhớ đến tấm gương của người đi trước: “Những người mở đường là những người thiệt thòi. Bên cải lương có soạn giả Viễn Châu, ông cực kỳ tài hoa, thông minh, kết hợp vọng cổ với tân nhạc thành tân cổ giao duyên, suốt 10 năm chịu tiếng bấc tiếng chì. Ông nói, ông bị đủ thứ chuyện nhưng thấy cái gì hợp lý, có lợi cho cải lương thì vẫn cứ làm, làm chiếc cầu để người trẻ đi vào cải lương thì ông không ngại ngần”. Bà hài hước và thẳng thắn kết luận: “Cho nên nếu không bị chửi cũng khó thành công. Tôi tiếp thu mọi ý kiến phê bình nhưng có chính kiến của mình. Mỗi người xuất phát từ những góc nhìn khác nhau để đánh giá một tác phẩm. Nếu ý kiến mỗi người không được tôn trọng thì hơi kì. Nhưng mỗi người đưa ra ý kiến mà tự thấy ý kiến của mình hay nhất thì cũng… không bình thường”.

NSND Bạch Tuyết “bắt tay” với ca sĩ Hoàng Dũng

Không ai cho ai, không ai nợ ai

Khi muốn cover ca khúc của nghệ sĩ trẻ, NSND Bạch Tuyết đều xin phép. Có nghệ sĩ trẻ ngạc nhiên, nói: “Cô là nghệ sĩ lớn sao phải cẩn thận thế?”. Bà đáp: “Không ai lớn, không ai nhỏ. Chúng ta đều bình đẳng”. Bà kể: “Ngày xưa, má Bảy (NSND Phùng Há) đã nói với tôi rằng: Con đừng tưởng con học má là con mang ơn má. Khi má làm việc với tụi con, sức trẻ của tụi con truyền cho má một sinh khí mới. Cho nên mình kết hợp công bằng, không ai nợ ai hết trơn. Bây giờ khi tôi làm việc với các bạn trẻ, các bạn truyền cho tôi nguồn sinh khí mới, giúp tôi có thêm nhiều sáng kiến. Không thể lấy tiền mà mua được sinh khí trẻ đâu. Thời nay các bạn 20 tuổi có thông tin lớn bằng người 40 tuổi cách đây 20 năm”.

Tôi hỏi Bạch Tuyết: Bà không nghe câu “kính lão đắc thọ” hay sao? Nghệ sĩ trẻ “nhường” nghệ sĩ gạo cội cũng không lạ. NSND Bạch Tuyết cười: “Nhưng văn hoá Việt còn đề cao sự công bằng, không đánh người ngã ngựa”. Bà liên hệ đến vở cải lương “Thái hậu Dương Vân Nga”: “Nhân vật Lê Hoàn nói: “…Lưng ngựa là ngai vàng, ta thiết triều nơi trận mạc. Cùng ba quân đuổi giặc cứu sơn hà”. Có người thắc mắc với tác giả, sao dùng chữ “đuổi” nghe yếu quá, phải dùng chữ “đánh” hoặc “giết”. Soạn giả Hoa Phượng đáp: Không đánh người ngã ngựa. Giặc tới nhà thì đuổi, đuổi không đi thì đánh, đánh không đi thì giết, giết là hành động tự vệ cuối cùng, không phải sự khát máu”. Bạch Tuyết làm mới cải lương cũng trên cơ sở tôn trọng văn hoá Việt. Tôi đề nghị Bạch Tuyết “bắn” rap, bà đáp ứng bằng cách “bắn” ngay bài ca quen thuộc với người dân Việt Nam: “Thằng bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò chín trâu/Bờm rằng bờm chẳng lấy trâu/Phú ông xin đổi ao sâu cá mè...”.

“Cải lương chi bảo” tên thật là Nguyễn Thị Bạch Tuyết. Nữ nghệ sĩ sinh ra và lớn lên ở Châu Đốc, An Giang. Tên của bà do ông nội, một nhà hoạt động cách mạng đặt cho: “Khi đó, ông đang ở Trung Quốc. Trung Quốc có tuyết rơi, nên ông đặt tên tôi là Bạch Tuyết. Chuyện này mấy mươi năm sau tôi mới biết”, bà kể. Tôi hỏi Bạch Tuyết: “Bà có thấy mình được đối xử như công chúa trên con đường hoạt động nghệ thuật không?”. “Cải lương chi bảo” thừa nhận: “Từng ngày, từng giờ, từ ngày tôi vô nghệ thuật đến giờ toàn gặp những chuyện thật tốt đẹp. Cho nên tôi biết ơn Trời, Phật, biết ơn khán giả. Quá nhiều người thương tôi, tại sao tôi không thương người trẻ?”.

NSND Bạch Tuyết ở độ U80 vẫn đầy sức trẻ

NSND Bạch Tuyết không ngừng học tập, không chỉ trong nghệ thuật. Bà nói mấy từ tiếng Anh và bảo: “Khi học tiếng Anh tôi thích mấy từ này. Thông điệp của chúng là, phải học sử dụng cái trong bạn, cái ngoài bạn, cái xung quanh bạn, nếu làm được điều đó thì bạn thành công”. Nữ nghệ sĩ gạo cội nhắn nhủ bạn trẻ: “Nghệ thuật là thứ không dự đoán được. Cứ làm hết lòng đi. Ra khỏi mình, sản phẩm thuộc về khán giả. Họ khen thì mình vui, không khen thì cũng không nên buồn. Chẳng lẽ cái gì mình làm ra người ta cũng khen sao?”.