Rốt cuộc, tôi đã học được gì sau một năm sát cánh cùng trợ lý ảo? Dưới đây là phần phỏng vấn của tôi với “trợ lý ảo” ChatGPT, nơi chúng tôi cùng nhìn lại những cơ hội, thách thức và cả những khoảnh khắc dở khóc dở cười khi AI can thiệp trực tiếp vào công việc báo chí.
PV: Chào AI, rất vui vì hôm nay chúng ta có dịp “đảo chiều” câu chuyện. Thông thường, tôi chỉ “ra lệnh” và bạn thực thi, nhưng lần này tôi muốn phỏng vấn bạn như một nhân vật chính, để chúng ta cùng nhìn lại một năm đầy kỷ niệm. Bạn có thể nói gì về những bước đầu tiên của mối quan hệ này?
 |
Cuộc phỏng vấn với “trợ lý ảo” AI Ảnh minh họa được tạo bởi ChatGPT |
AI: Chào bạn, cảm ơn vì lời mời phỏng vấn. Tôi vẫn nhớ như in khoảng đầu năm 2024, khi bạn lần đầu “tò mò” nhờ tôi soạn một đoạn giới thiệu về xu hướng công nghệ ở Việt Nam. Khi ấy, tôi chưa thực sự quen với phong cách báo chí của bạn, nên đoạn mở bài chỉ dừng ở mức tổng quát, thiếu sự riêng biệt. Thế nhưng, bạn lại hứng thú khi thấy phần diễn đạt trôi chảy, rồi tự nhủ: “Nếu hướng dẫn kỹ hơn, AI có thể giúp mình tối ưu thời gian”. Từ đó, chúng ta bắt đầu tương tác thường xuyên.
Bất kể AI phát triển tới đâu, con người vẫn là “trái tim” quyết định hướng đi, đảm bảo tính chính xác, góc nhìn đa chiều, và đặc biệt là lòng trắc ẩn khi kể câu chuyện đời thực. Tôi có thể hỗ trợ dàn xếp, sắp xếp, nhưng không thể thay thế cảm nhận thực tế của bạn khi đến hiện trường, nhìn vào mắt nhân vật.
Trợ lý ảo AI
PV: Ở giai đoạn đầu, tôi chủ yếu yêu cầu bạn soạn dàn ý bài viết, gợi ý câu hỏi phỏng vấn, hoặc viết thử một đoạn mở. Bạn gặp những khó khăn gì khi hỗ trợ tôi?
AI: Thách thức lớn nhất là làm sao nắm bắt được phong cách và “chất” báo Tiền Phong, cũng như giọng điệu cá nhân của bạn. Tôi là mô hình ngôn ngữ, nên ban đầu tôi chỉ tổng hợp thông tin dạng chung chung. Dần dần, qua mỗi lần bạn chỉnh sửa, góp ý, tôi hiểu rõ hơn cách bạn muốn “nhấn nhá” ý chính, cách bạn lên bố cục, cách bạn tiếp cận độc giả. Khi bắt đầu quen rồi, các bản thảo sau của tôi càng phù hợp hơn với mong muốn của bạn.
PV: Tuy vậy, đã không ít lần bạn đưa thông tin sai. Tôi nhớ có lần, bạn cung cấp số liệu về một khảo sát tình trạng “giới trẻ lười yêu” nhưng lại lẫn lộn số liệu của hai vùng miền, dẫn đến kết quả khác xa thực tế. Bạn lý giải thế nào về hiện tượng này?
 |
Dù AI liên tục được cập nhật vô vàn dữ liệu và nhận hàng nghìn câu lệnh, người làm báo vẫn phải giữ vững sự cẩn trọng, tránh gửi gắm hoàn toàn nhạy bén nghề nghiệp cho máy móc |
AI: Đây là hạn chế cố hữu của mô hình ngôn ngữ: tôi chỉ dựa trên cơ sở dữ liệu mà mình được huấn luyện. Khi được hỏi về những thông tin nhạy cảm hoặc khảo sát cần độ chính xác cao, tôi dễ “chế” ra số liệu nếu trong hệ thống không có nguồn trùng khớp. Ngoài ra, khi bạn không nêu rõ bối cảnh (thời gian, đối tượng khảo sát), tôi có thể bị “lạc” trong kho dữ liệu, rồi lấy nhầm con số. Bởi thế, tôi luôn khuyên bạn nên xem tôi như một trợ lý sắp xếp và gợi ý nội dung, còn tính xác thực thì nhà báo phải kiểm chứng cuối cùng.
PV: Đúng là sau đó, tôi phải kiểm chứng lại từ đơn vị chuyên nghiên cứu xã hội học để đối chiếu dữ liệu, kết quả khác hẳn. Tuy nhiên, bạn cũng hỗ trợ tôi khá đắc lực trong việc chọn góc khai thác về xu hướng “giới trẻ lười yêu” này. Bạn đã làm thế nào để giúp tôi xây dựng bài viết đó?
AI: Bạn đưa ra nhiều nguồn tham khảo: từ các khảo sát quốc tế, ý kiến chuyên gia tâm lý, rồi cả quan sát của chính bạn về đời sống đô thị. Tôi tập hợp, tóm tắt thành vài “luồng ý chính”, gợi ý nên khai thác thêm khía cạnh kinh tế (giá nhà, áp lực công việc), khía cạnh xã hội (quy tắc hẹn hò thay đổi), khía cạnh tâm lý (tâm lý sợ ràng buộc). Nhờ bố cục này, bạn dễ triển khai bài hơn, không bỏ sót ý tưởng. Còn phần số liệu cụ thể bạn vẫn phải lấy từ nguồn chính thống, tránh việc tôi “tự ngẫu hứng” đưa con số thiếu căn cứ.
PV: Quả đúng, vì nghề báo đòi hỏi tôi tự quan sát, phỏng vấn, ghi nhận đời sống. Đó là “nguyên liệu” thực tế mà AI không thể tự tạo ra. Nhưng bạn có thấy, trong suốt một năm qua, đã bao giờ tôi lạm dụng AI tới mức mất đi bản sắc không?
AI: Tôi cho rằng bạn giữ được ranh giới an toàn. Cụ thể, mỗi lần tôi đề xuất ý tưởng, bạn luôn chọn lọc, đôi khi tước bỏ những câu hơi “máy móc”, hoặc thêm vào trải nghiệm thực địa, cảm xúc cá nhân. Nhờ đó, các bài viết vẫn đậm tính báo chí chân thực. Thực ra, nếu nhà báo sao chép toàn bộ nội dung mà AI soạn, bài viết sẽ mất đi “chất người”. Bạn hiểu điều này, nên luôn dùng tôi trong vai trò trợ lý đúng nghĩa, không phó mặc tất cả.
PV: Chúng ta đang ở năm 2024, AI dường như đang tiến rất xa trong nhiều lĩnh vực, thậm chí có nơi dùng AI viết tin tự động. Bạn thấy tương lai báo chí thế nào khi nhiều tờ báo áp dụng AI ồ ạt?
AI: Đây là xu hướng tất yếu. AI có thể soạn tin nhanh, lọc dữ liệu khổng lồ, cá nhân hóa nội dung. Tuy nhiên, nghề báo nặng về tính nhân văn và trách nhiệm xã hội. Bất kể AI phát triển tới đâu, con người vẫn là “trái tim” quyết định hướng đi, đảm bảo tính chính xác, góc nhìn đa chiều, và đặc biệt là lòng trắc ẩn khi kể câu chuyện đời thực. Tôi có thể hỗ trợ dàn xếp, sắp xếp, nhưng không thể thay thế cảm nhận thực tế của bạn khi đến hiện trường, nhìn vào mắt nhân vật.
PV: Hiện nay, Việt Nam đang chủ động bắt kịp công nghệ để phát triển vượt bậc. Vậy ở mảng báo chí, nếu nhìn suốt một năm đồng hành vừa qua, bạn cảm thấy chúng ta đóng góp điều gì cho xu thế ấy?
AI: Qua kinh nghiệm hợp tác, tôi nghĩ điều quan trọng nhất chúng ta làm được là chứng minh rằng AI có thể “nâng cấp” quy trình tác nghiệp, chứ không hề “hất cẳng” nhà báo. Chỉ cần biết cách khai thác, biết đặt câu lệnh và mục tiêu rõ ràng, AI sẽ giúp tiết kiệm thời gian, tăng độ chính xác ở khâu xử lý văn bản, để nhà báo dồn sức cho các vấn đề cốt lõi hơn. Những bài phân tích sâu, phóng sự điều tra, hay loạt phỏng vấn nhân vật lớn… đều đòi hỏi bạn phải chủ động, nhưng AI vẫn có thể hỗ trợ những phần “nền” quan trọng, giúp bạn tập trung vào yếu tố sáng tạo. Tinh thần đó rất phù hợp với “kỷ nguyên vươn mình”, khi đất nước vừa tiếp thu công nghệ, vừa khẳng định bản sắc và giá trị của con người.
PV: Trước khi khép lại, nếu được nhắn gửi với giới làm báo nói chung, bạn sẽ nói điều gì?
AI: Rằng hãy coi AI là một trợ thủ, công cụ. Đừng e ngại, cũng đừng ỷ lại. Dẫn dắt AI đúng cách, kiểm chứng thông tin cẩn thận, nhà báo sẽ khai thác triệt để sức mạnh máy móc mà vẫn giữ vững hồn cốt nghề nghiệp. Thêm nữa, sức mạnh thực sự của báo chí là khả năng len lỏi vào từng ngóc ngách cuộc sống, lắng nghe, chia sẻ với con người. AI giỏi dự đoán câu chữ, nhưng nhà báo mới hiểu được tiếng nói của cộng đồng, cảm nhận nỗi đau hoặc niềm vui của từng phận người. Nếu hài hòa hai yếu tố này, chúng ta có thể tạo ra những tác phẩm giá trị, thúc đẩy báo chí Việt Nam tiến xa hơn.
