Hơi khó để tìm thấy Nguyên Anh giữa căn phòng triển lãm đông kín người. Buổi triển lãm này của một nghệ sĩ nhiếp ảnh có tiếng, do Nguyên Anh và các đồng nghiệp ở Matca tham gia tổ chức. Cậu hào hứng mời tôi đến bởi “đấy là sự kiện đầu tiên của chúng mình làm”. Ở ngoài đời, Nguyên Anh siêu thân thiện và lúc nào cũng có hàng đống chuyện để nói, dù là mới quen hay đã đánh bạn từ lâu.
Đấy là lần đầu tiên chúng tôi gặp nhau, vào tháng 3 năm ngoái, sau khi tôi đi tìm bằng được chàng trai xuất hiện trong bài viết Đi Syria chụp ảnh chiến trường và đang là đồng sáng lập một cộng đồng nhiếp ảnh và nghệ thuật thị giác mới tinh ở thời điểm đó - Matca. Tôi đã nghĩ là mình sẽ có những câu chuyện thật sự ác liệt với một nhân vật khét lẹt, thế nhưng chúng tôi chưa thực sự tìm được một dịp phù hợp và một điều gì đó thú vị để Nguyên Anh chia sẻ câu chuyện của mình. Thay vào đó, chúng tôi trở thành những người bạn.
Một năm sau, tôi bất ngờ khi biết Nguyên Anh còn tham gia vào một dự án đặc biệt có tên WeDo - dự án dành riêng cho các nghệ sĩ trẻ Việt Nam có thể sử dụng nghệ thuật để truyền tải câu chuyện, cảm xúc của họ trước những nhân vật truyền cảm hứng của WeChoice Awards 2017. Trong nhiều tuần, Nguyên Anh rong ruổi từ Bắc vào Nam, ghé vào những ngóc ngách xa xôi của đất nước để thực hiện bộ ảnh đặc biệt cho 19 nhân vật truyền cảm hứng. Và, thật may mắn khi tôi cuối cùng cũng được trao cơ hội hoàn thành bài viết dang dở của mình về một người trẻ mà theo tôi - là vô cùng thú vị.
 |
Nguyên Anh vẫn thích nhiếp ảnh từ trước khi cậu theo học Kinh tế ở Anh. Việc học một bộ môn chuyên ngành “nghe có vẻ kiếm ra tiền” cũng vì rõ ràng chẳng ai thấy sự ổn định ở ba từ “nhiếp ảnh gia" cả. Cậu tự nhận mình là người buồn chán, thế nên sợ theo đuổi mấy môn nhiếp ảnh thời trang thì lại hào nhoáng với con người mình quá. Với cả, Nguyên Anh sợ mình không vui vẻ sẽ làm mọi người buồn theo, thế là quyết không theo nhiếp ảnh như một nghề chính thức.
Duyên cớ đưa Nguyên Anh về với nhiếp ảnh cũng kỳ thú. Dù không có mốc thời gian rõ ràng, nhưng với Nguyên Anh thì “Bạn nhận ra có một cái bạn cần làm trong cuộc sống thì bạn làm. Lúc ấy, mình thấy mình học cái kia chán rồi thì mình phải đi thôi. Đi để đổi mới".
Đi ở đây của Nguyên Anh không chỉ là đi chụp ảnh, mà là đi thẳng vào vùng chiến sự của Syria. Chuyện là ngày đi học đại học, Nguyên Anh có cậu bạn người Syria. Khi đất nước bạn xảy ra nội chiến, cậu bạn này ngồi kể cho Nguyên Anh biết bao nhiêu chuyện chiến tranh ở nước mình. Sẵn sự thích thú với nhiếp ảnh báo chí, rồi lại thêm một chút tác động vì… phim ảnh, mê tít phim War Photographer của James Nachtwey, Nguyên Anh cảm thấy ảnh có thể thật sự đóng góp được nhiều cho xã hội chứ không chỉ đẹp. Thế là chẳng suy nghĩ gì nhiều, Nguyên Anh kết nối với mạng lưới phóng viên, book vé máy bay đến Anh để từ đó tìm sang Thổ Nhĩ Kỳ, rồi từ Thổ tìm cách đến Syria. Năm ấy, Nguyên Anh gần 20 tuổi.
 |
Nguyên Anh qua Syria vài lần, mỗi lần hơn 1 tháng và đều có người phiên dịch, dẫn đường. Họ là những người biết chỗ an toàn, nơi có đồ ăn ngon. “Gọi là nguy hiểm thì cũng có. Ở nhà bố mẹ thì lo, nhưng thời đấy "trẻ trâu" mà, nghĩ mình thích thì mình làm chứ ích kỷ không nghĩ đến người thân trong gia đình". Nguyên Anh thẳng thắn thừa nhận. “Mình cứ đi luôn, ở đây không có Internet nên ở nhà, mọi người lo mà chẳng ai biết thông tin gì.”
Không có bức ảnh tâm đắc nhất sau những chuyến đi vào vùng chiến sự, Nguyên Anh thành thật chia sẻ: “Bức ảnh tâm đắc nhất mình lại không chụp, bởi mình không nghĩ nó đáng để chụp ở thời điểm ấy. Đáng buồn là như thế".
Mải miết tìm kiếm những khung hình đau thương, đổ vỡ, Nguyên Anh bỏ qua những góc đáng yêu của cuộc sống, những hình ảnh tươi đẹp rọi chiếu tình người ở nơi khó khăn. “Thí dụ trong trại tị nạn, ảnh báo chí bao giờ cũng thể hiện rất bẩn, rất tệ hại, mọi người sống lay lắt, đau khổ. Nhưng thật ra, giữa điều kiện sống tồi tàn người ta vẫn vui, vẫn cười, vẫn làm việc bình thường, vẫn lao động. Có khổ đau đến mấy thì con người vẫn tìm ra cách để vui vẻ. Và có những cái như thế mà ảnh của mình lại không ghi lại, trong khi nó lại là một điều vô cùng quan trọng trong cuộc chiến này".
 |
Thời gian ở Syria với những con người từng gặp gỡ ở nơi này đã dần làm thay đổi cách Nguyên Anh nhìn về nhiếp ảnh báo chí. Sự thay đổi không đến từ những khung cảnh đau thương, mà đến từ việc con người với con người tương tác với nhau thế nào trong thời điểm khó khăn ấy. “Chủ yếu, họ tương tác với nhau bằng tình yêu thương chứ không phải thù hằn. Thế nên, suy cho cùng, những tác động đến con người, đến mình không phải là do sự tàn khốc của cuộc chiến, mà là do những điều nhẹ nhàng, đáng yêu của tình cảm con người nhiều hơn".
Trở về từ Syria, Nguyên Anh nhận ra tuổi đời mình còn quá trẻ và chưa đủ khả năng để theo đuổi nhiếp ảnh một cách nghiêm túc. Trải nghiệm những gì ở Syria khiến cậu hiểu rằng: Nguy hiểm nhất là khi truyền đạt câu chuyện của người dân nơi đấy không đầy đủ, dù đã rất tin tưởng mình làm được điều gì đó thay đổi cuộc sống của họ. Và dù đang làm phóng viên ảnh cho một tờ báo mạng hàng đầu của Việt Nam khi đó, nhưng Nguyên Anh cũng đã xin nghỉ sau một thời gian ngắn vì nhận ra góc nhìn của mình về nhiếp ảnh báo chí đã thay đổi quá nhiều.
 |
Nguyên Anh chuyển sang Mỹ, theo học nhiếp ảnh trong 1 năm rồi về nước vào năm 2016. Thời điểm đó, nhận ra nhu cầu cần một sân chơi cho các nhiếp ảnh gia Việt Nam, Nguyên Anh cùng với Linh Phạm - một người bạn và cũng là một nhiếp ảnh gia trẻ cực tài năng, đã quyết định sáng lập ra Matca, hay còn gọi là Mắt cá - một cộng đồng nhiếp ảnh bao hàm của Việt Nam, nơi các nhiếp ảnh gia trẻ có thể đọc, viết, xem và chia sẻ cho nhau những bộ ảnh đẹp, cũng như kêu gọi nhau cùng tham gia những hoạt động nhiếp ảnh trong khu vực.
 |
Không còn tin không có nghĩa là tình yêu với nhiếp ảnh đã tắt ngúm. Ngược lại, Nguyên Anh vẫn đang theo đuổi những dự án riêng về ảnh, những phóng sự ảnh dài kỳ ghi lại cuộc sống, những lát cắt của xã hội. Và nếu bạn muốn biết Nguyên Anh say mê ảnh thế nào, hãy ngồi nói chuyện với cậu ta một buổi. Nguyên Anh đơn giản có thể ngồi nói liên tục - không ngừng nghỉ - thao thao bất tuyệt về ảnh trong nhiều giờ liền, về những nhiếp ảnh gia nổi tiếng, có thể ngồi lật giở từng trang sách ảnh và kiên nhẫn giải thích ý nghĩa từng bức với bạn - chỉ cần bạn tỏ sự quan tâm.
Lần thứ 2 gặp nhau, Nguyên Anh rủ bằng được tôi đến Matca, “trụ sở” là một căn phòng nhỏ xíu ở một toà nhà tít Mỹ Đình, xa phát khiếp. Matca như một gia đình nhỏ thứ 2 của Nguyên Anh, và một hội quán xinh xắn cho tất cả các anh em nhiếp ảnh Việt Nam. Nguyên Anh và vài người bạn nữa - mỗi người có một mục đích khác nhau khi mở ra Matca, nhưng tất cả đều có một niềm đam mê chung về ảnh, muốn có một không gian để đưa ra cộng đồng những bộ ảnh đẹp, nhưng kiến thức, những suy nghĩ của từng người về ảnh. “Nói đơn giản là: Mình mơ mộng một mình đủ lâu rồi, bây giờ phải tạo ra một vùng đất để tất cả vào mơ cùng mình". Nguyên Anh cười hào hứng.
Trong suốt hành trình hơn 1 năm, Matca phát triển từ một nhóm nhỏ trên Facebook, trở thành một cộng đồng được nhiều nhiếp ảnh gia lớn biết đến và tin tưởng. Với Matca, tất cả những người tham gia nó đều đã có cơ hội gặp gỡ thêm biết bao nhiêu bạn bè, kết giao thêm bao nhiêu mối quan hệ mà từ đó đã tạo thành một cộng đồng nhỏ. Từ một nhóm 4 đứa với nhau, bây giờ đã thêm đến gần 100 bạn bè cho tất cả.
“Cái lời" thứ 2 của Matca là có những bài viết. Đã có rất nhiều các bạn CTV tham gia viết cùng. Mắt cá từ một trang “mấy thằng nhảm nhí viết với nhau”, thì bây giờ ai cũng có thể viết, nó trở thành không gian mở để các bạn cùng chia sẻ được. Nó trở thành một cộng đồng, một vùng đất, một xứ sở thần tiên.
Cho đến bây giờ, Nguyên Anh vẫn chưa thực hiện xong xong bộ ảnh cho top 19 nhân vật. Nguyên Anh vào Nam ra Bắc, rong ruổi ở những tỉnh thành xa xôi nơi sống của từng nhân vật, ngồi xuống nói chuyện với từng người, lắng nghe câu chuyện của họ, và chụp - theo đúng những gì Nguyên Anh cảm nhận được về họ, được truyền cảm hứng bởi họ.
 |
Nguyên Anh tiết lộ, ban đầu cậu nhận lời tham gia WeDo vì hứng thú với 4 nhân vật. Đó là 47 thầy giáo trường tiểu học Tri Lễ, đội tuyển nữ Việt Nam, đội esport YG và… tèn ten, bạn sẽ bất ngờ đấy - Changmakeup. Lý do đơn giản là bởi, Nguyên Anh tò mò vì lý do họ bắt đầu mà theo cậu, vlogger là những con người rất cô đơn.
Đó đều là những nhân vật Nguyên Anh được truyền cảm hứng mạnh mẽ, khiến cậu cảm nhận được “mối liên kết thật sự giữa con người với con người" trong suốt quá trình thực hiện bộ ảnh cho WeDo.
 |
Khi cùng đạp xe với Nguyên Anh qua những con phố quanh khu nhà cậu, tôi chẳng thấy có vẻ gì cái người đang hăm hở lao chiếc xe đạp lên vỉa hè kia đã từng cầm máy ảnh lăn xả ở Syria giữa khói bụi sa mạc. Hay lúc Nguyên Anh nhảy tưng tưng trên cái nhà phao có đệm đàn hồi trong buổi gặp lần thứ 3, hình ảnh một “nhiếp ảnh gia" nghiêm túc đã hoàn toàn bị xoá sạch và có lẽ, chẳng ai tin cái bóng nhỏ xíu vui vẻ ấy cũng là một người trẻ cừ ra phết, với những trăn trở rất riêng về cuộc sống, về xã hội, về con người.
Tôi mong rằng, và tôi tin rằng Nguyên Anh sẽ trở thành một nhiếp ảnh gia hạnh phúc, bởi cậu sẽ luôn tìm được niềm vui trong mọi công việc mình làm, trong mọi dự án mình theo đuổi. Bởi cậu đã luôn lắng nghe trái tim của mình trên con đường cầm máy ảnh, và làm những điều mình cho là đúng.
 |
Và điều đó, quan trọng hơn tất thảy mọi thành công trên đời nào, hay bất cứ danh hiệu, hoặc điều gì đó to tát hơn. Bởi cuối cùng, điều ý nghĩa nhất với một người nhiếp ảnh, có chăng chỉ là một giây, một khoảnh khắc đẹp lấp lánh đã vĩnh viễn chết đi và được cất lại đằng sau ống kính.
ĐÔNG QUÂN - Ảnh: Ekip cung cấp
